(en waarom dat een goede zaak is.)
Een kwaliteit kan je het eigenlijk niet noemen, omdat het zo eigen is aan het ding. Laten we dus zeggen dat het meest eigene aan bijvoorbeeld schilderijen is dat ze stilstaan. Ja, nogal wiedes zult u zeggen. Het is zo vanzelfsprekend dat het nauwelijks nog als kwaliteit wordt herkent. En toch. Je hebt goede en minder goede schilderijen, maar geen van allen zouden ze iets voorstellen als ze bewogen. Stel je de Guernica voor, of de Géricaults’ Vlot van de Medusa op volle zee. En maar zwaaien met je onderbroek, en maar op de rand van leven en dood zweven en maar hinniken. Bovendien, je kan wel bewegen, maar waar naar toe zonder het idee van het schilderij geweld aan te doen? Op Het Joodse Bruidje staat alleen de bruidegom want het bruidje zelf is naar het toilet. Nee, het is maar goed dat schilderijen stilstaan want anders zou het een zooitje worden. Niet dat het niet al een zooitje is, maar dan daar nog weer eens bovenop dus.
Los van de praktische kant van de zaak is de onbeweeglijkheid ook de factor die soevereiniteit aan het schilderij geeft.
Sommige mensen vragen zich wel eens af: hoe zou zo’n schilderij zich nou toch voelen? Er is een eenvoudige manier om daar achter te komen. Ga naar het Damrak om 11 uur ‘s ochtends en blijf midden op het brede trottoir stil staan. Al na enkele minuten valt je het manische en plotloze van al dat bewegen op en voel je een schilderachtige rust en reflectie in je neerdalen. Nee, schilderijen – en eigenlijk alle dingen die stilstaan – voelen zich over het algemeen vrij goed.
Door slechts onder invloed van de elementen te bewegen op microscopisch niveau plaatst het schilderij zich buiten de organische wereld waarvan ze een product is. Met een beetje wind mee overleefd zij vele generaties. Zal de oogafdrukken van eeuwen in zich verzamelen. En ondertussen: niet bewegen!
Hoe anders is dat met het bewegende beeld. Dat zoveel eigentijdser en moderner lijkt maar dat – als het organische leven zelf – opvallend gevoelig is voor veroudering.
Als je naar een bewegend beeld kijkt heb je het gevoel dat je tijd inlevert. Verliest. Ruilt. Kijken naar een stilstaand beeld neigt in mijn beleving naar tijdswinst. Niet dat er meer tijd bijkomt, maar wanneer de ogen en de geest gevoed worden door onbeweeglijkheid is het of de tijd verdikt. Steviger en bijna tastbaar wordt. Met het schilderij komt ook de beschouwer tot stilstand.
